Dış ticaret gelir ve gideri hesaplanırken İhracatta FOB kıymet İthalatta ise CIF kıymet baz alınmaktadır. İhracat gelirlerinin hesaplanmasında FOB kıymetin baz alınması ihracatımızın olduğundan daha düşük değerde açıklanmasına neden olurken (Yurt dışına yapılan satışların bedelleri FOB kıymet üzerinden değil,teslim bedeli üzerinden gelmektedir). İthalatta da CIF kıymetin baz alınması ise aşağıdaki belirtilen nedenlerden dolayı olduğundan çok daha yüksek değerde çıkmaktadır.

İthalatta, vergi kaybını önlemek ve yerli sanaiyimizi korumak amacıyla, referans fiyat, gözetim, kayıt formu gibi tarife dışı engeller uygulanmaktadır. Bu uygulamalar nedeniyle gümrük beyennamesinde verginin hesaplanmasında baz alınan CIF kıymet bir çok defa gerçek değerin çok üzerine çıkmaktadır. Vergi kaybını önlemek, ithalatı zorlaştırıp yerli sanayi korumak açısından bu uygulama doğrudur.

Yanlışlık,Türkiye İstatistik Kurumunun,gerçek mal bedeli yerine ithalat değerinin çok üstünde olan CIF kıymeti cari açık hesaplamasında baz almasından kaynaklanmaktadır.

CARİ AÇIK” RAKAMLARININ YANLIŞ AÇIKLANMA NEDENLERİ:

1-Gözetime tabi bazı mallarda da referans fiyat uygulaması olduğundan ithalatçılar gözetim belgesi alabilmek için gerçek değerden değil referans fiyattan fatura kestirmektedirler.

İthalatçıların fazla vergi ödeyeceklerini bile bile mal değerinden yüksek fatura kestirmelerinin nedeni gözetim belgesi alamama riskinin yanında gözetim belgesi alabilmek için, noter, Yeminli mali müşavir, gümrükçü masrafı ve zaman kaybının önüne geçmek istemelerinden kaynaklanmaktadır.

2-Cari açık rakamlarının yüksek çıkmasına etki eden bir diğer nedende FOB gelen mallarla, CIF,CIP vb. gelip te sigorta poliçesi veya navlun faturası ibraz edilmemesi durumunda sigorta için mal kıymetinin %3’ü navlun içinde %10 u kadar bedel eklenmesidir (Yani navlun ve sigorta için toplamda mal bedelinin %13’ü ithalat bedeline ekleniyor. Kısaca bu tür işlem uygulanan mallarda ithalat değeri gerçekte yurt dışına ödenen ithalat dövizinden %13 daha yüksek çıkmaktadır.)

3-Serbest bölgelerde de FOB giren mallar CIF /CIP vb teslim şekliyle satılacaksa navlun için mal bedelinin%10’u, sigorta içinde %3’ü kadar bedel eklenmektedir. (Serbest Bölgelere FOB girip CIF/CIP..vb. teslim şekilleri ileTürkiye’ye satılan mallardai ithalat rakamı gerçek değerden %13daha yüksek olmaktadır.)

4-Bunun yanında ihracat gelirlerinde sadece mal bedeli (FOB) kıymet esas alınmakta, oysa CIF, CIP, CPT vb. teslim şekilleri ile yapılan satışlarda navlun ve sigorta bedelide yurt dışından döviz olarak gelmekte ve ülkemizde kalmaktadır.

Satış bedelinin değilde sadece FOB kıymetin esas alınmasıda ihracat gelirlerinin düşük gözükmesine neden olmaktadır.

5-Serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulacak tekstil ürünlerinde \”kayıt belgesi\” alınmakta ve bu belge alınırken kumaş elyaf detay formuna göre fiyatlandırma yapılmakta bazen malın kıymeti %100 artmaktadır.

Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulan tekstil ürünlerinde kayıt formu alırken kumaş elyaf detay formuna göre yapılan fiyatlandırma da ithalat giderlerinin yüksek çıkmasının nedenleri arasındadır.

6-Hava yolu ile gelen mallarda kitap fiyatı uygulanmakta, yani sizin ödediniz navlun düşük bulunmakta ve navlunu ödenmiş bedel üzerine navlun farkı adı altında tekrar bir bedel eklenmektedir.

Hava yoluyla bir yıl içinde 300.000’in üzerinde mal geldiği düşünülürse ciddi rakam farklılıkları ortaya çıkacaktır.

Referans fiyat uygulamalarını ve eklenen diğer giderleri de hesaba katarak bu örnekleri çoğaltabiliriz. Çözüm olarak, Cari açık hesaplanırken İhracatta da ithalatta da satış bedelinin esas alınması bile yanlışlığın büyük kısmını ortadan kaldıracaktır.

Ülkemizde ilk defa yatırım yapan yabancı şirketlerin İthal ettikleri eşyalar (makine vb. araç gereçler) için ülkemizden döviz çıkışı olmadığını da hesaba katmak gerekir. Diğer bir deyişle ithalat giderlerinden bu kısmın düşülmesi gerekmektedir.